بیهوشی
هوشبری یا بیهوشی یکی از تخصصهای پزشکی که به کاهش درد و بیهوشی جهت انجام اعمال مختلف جراحی می‌پردازد است.
گروه‌های آموزشی هوشبری
گروه آموزشی هوشبری دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز از سال ۱۳۷۲ به آموزش دانشجویان در رشته هوشبری پرداخته است. در حال حاضر این گروه دارای ۵ نفر عضو هیأت علمی و یک نفر کاردان هوشبری می‌باشد و در مقاطع کارشناسی پیوسته و ناپیوسته هوشبری دانشجوی شاغل به تحصیل دارد.
کارشناسی هوشبری
فارغ التحصیلان این رشته در مقاطع کاردانی، کارشناسی هستند.پذیرش در مقطع کارشناسی پیوستهٔ هوشبری، از سال ۱۳۸۷ آغاز شده است. پیش از این در مقطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته پذیرش انجام می‌شد. کارشناس هوشبری، در اتاق عمل نقش پرستار بیهوشی را دارد که با متخصص بیهوشی همکاری میکند. نقش اصلی کارشناس بیهوشی، آماده سازی اتاق عمل و تجهیزات و داروها جهت بیهوش کردن بیمار قبل از عمل است. روش بیهوشی در اعمال جراحی‌های مختلف و افراد مختلف با سن و شرایط مختلف، متفاوت است. بطور مثال برای عمل جراحی آرتروپلاستی (ترمیم مفصل زانو) یا سزارین و... اغلب از روش بی حسی اسپاینال (نخاعی) استفاده میشود که در این مورد کارشناس نقش چندانی ندارد و فقط به آماده سازی وسایل و مانیتورینگ بیمار حین عمل می‌پردازد. کارشناس بیهوشی در زمان ایست قلبی بیمار به دلیل داشتن زمان آزاد و عدم انجام فعالیت خاص، به متخصص جهت CPR کمک میکند و بیشتر نقش حمایت تنفسی را به عهده دارد.
بیهوشی عمومی
منظور از بیهوشی عمومی(به انگلیسی: General anaesthesia)(نام علمی: Anesthesia) کاهش سطح هوشیاری بیمار است تا حدی که حواس (به خصوص حس درد) فعالیتی نداشته باشد. (feeling of pain)
انواع بیهوشی
بصورت کلی دو نوع بیهوشی عمومی و بیهوشی منطقه‌ای داریم. در بیهوشی عمومی بیمار کاملاً هشیاری خود را ازدست میدهد و چیزی به خاطر ندارد ولی در بیهوشی منطقه‌ای مانند بیهوشی نخاعی با تزریق داروهای بیهوشی در ناحیه نخاع بخش از بدن (مانند رحم جهت انجام زایمان) بیحس میشود و سایر حواس بیمار مانند شنوایی و بینایی فعال است. انتخاب نوع بیهوشی به نوع عمل و شرایط بیمار بستگی دارد.
فعالیت اندامها
داروهایی که برای بیهوشی عمومی مصرف میشوند عموماً بر فعالیت مغز موثرند هرچند اثرات دیگری مانند شل شدن عضلات نیز دارند. سایر اندامها مانند کبد و کلیه اغلب به فعالیت معمول خود ادامه میدهند ولی به دلیل فلج عضلات تنفسی اغلب بیماران از تنفس مکانیکی بهره میبرند.
پرستار بیهوشی
پرستاری بیهوشی(به انگلیسی: Nurse anesthetist)به افرادی گویند که در منطقه استریل و حفاظت شده بیمارستانی انجام وظیفه میکنند.
فارغ التحصیلان این رشته دارای مقاطع کاردانی، کارشناسی و دکترا هستند. بیهوشی همچنین یکی از تخصصهای پزشکی می‌باشند که محل اصلی فعالیتشان اتاق عمل و بخشهای مراقبت ویژه بیماران است.
کارشناسی هوشبری
پذیرش در مقطع کارشناسی پیوستهٔ هوشبری، از سال ۱۳۸۷ آغاز شده است. پیش از این در مقطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته پذیرش انجام می‌شد. کارشناس هوشبری، در اتاق عمل نقش پرستار بیهوشی را دارد که با متخصص بیهوشی همکاری میکند. نقش اصلی کارشناس بیهوشی، آماده سازی اتاق عمل و تجهیزات و داروها جهت بیهوش کردن بیمار قبل از عمل است. روش بیهوشی در اعمال جراحی‌های مختلف و افراد مختلف با سن و شرایط مختلف، متفاوت است. بطور مثال برای عمل جراحی آرتروپلاستی (ترمیم مفصل زانو) یا سزارین و... اغلب از روش بی حسی اسپاینال (نخاعی) استفاده میشود که در این مورد کارشناس نقش چندانی ندارد و فقط به آماده سازی وسایل و مانیتورینگ بیمار حین عمل می‌پردازد. کارشناس بیهوشی در زمان ایست قلبی بیمار به دلیل داشتن زمان آزاد و عدم انجام فعالیت خاص، به متخصص جهت CPR کمک میکند و بیشتر نقش حمایت تنفسی را به عهده دارد.
بیحسی موضعی
بیحسی موضعی(به انگلیسی: Local anesthesia) به استفاده از مواد داروئی، شیمیایی برای قطع موقتی انتقال عصبی و درنتیجه از بین رفتن حس درد گفته میشود. این اقدام درمانی علاوه بر اینکه انجام بعضی عمل‌های جراحی را ممکن می‌سازد، برای تسکین و درمان علامتی پاره‌ای از بیماری‌ها کمک میکند.
تاریخچه
کوکائین اولین ماده طبیعی بیجس کننده موضعی است و مواد دیگری که استفاده میشود بطور عمده از ترکیبات شیمیایی صنعتی ساخته شده‌اند. کوکائین در سال ۱۸۰۰ میلادی وارد اروپا گردید و زیگموند فروید عصب شناس و روانکاو اتریشی از آن در درمان بیماران خود استفاده می‌کرد. در سال ۱۸۸۰ در چشم‌پزشکی مورد استعمال داشت و کاربرد آن در دندانپزشکی توسط Hall متداول گردید. برای اولین باراستفاده از آن برای فلج موقتی عصب بعنوان بیحسی موضعی در سال ۱۸۸۵ توسط Halsted انجام شده است. پروکائین و لیدوکائین از ترکیبات صناعی آن است که از سال ۱۹۴۰ تا کنون مورد استفاده قرار دارد.
روش‌ها
داروهای بیحسی از راههای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سطحی: ماده بیحسی دهنده در سطح پوست یا مخاط پخش میشود و اثر بیحسی روی انتهای عصب دارد، مثل بیحسی در ملتحمه چشم و مخاط دهان.
موضعی: در این روش ماده بیحسی در محل مورد نیاز مثلاً در پوست ناحیه عمل یا داخل عضله تزریق میگردد. اکثر بی‌حسی‌های جراحی پوست به این طریق انجام میشود
منطقه‌ای: ماده بیحسی در قسمت ابتدائی عصب حسی مورد نظر و جلوتر از محل عمل تزریق میگردد. مثلاً برای عمل مچ دست، تزریق در شبکه بازویی زیر بغل و یا برای عمل‌های جراحی اندام تحتانی و یا زایمان از طریق تزریق در مجرای نخاعی انجام میشود.
تزریق داخل خونمردگی: ماده بیحسی داخل خونمردگی‌ها تزریق میشود.
تزریق در ورید منطقه‌ای: با تخلیه و بستن وریدهای اندام حرکتی میتوان داروی بیحسی را داخل ورید تزریق کرد و تمام عضو بیحس میشود.
داروها
امروزه از ترکیبات صناعی بعنوان داروهای بیحس کننده استفاده میگردد. تولید انواع آن بیشتر به منظور افزایش اثربخشی بیشتر و کاهش عوارض جانبی استوار است همچنین بعضی از آنها مانند بوپی‌واکائین، ترکیباتی دارند که نیمه‌عمر دارو را طولانی می‌نمایند و میتوان از آن برای کنترل دردهای پس از عمل‌های جراحی استفاده کرد.
سازوکار
عمده ترین سازوکار اثر مواد بیحسی، مهار انتقال عصبی از طریق انسداد قابل برگشت کانال‌های سدیماست. جریان سدیم در غشاء سلول‌های عصبی، برای دپولاریزاسیون جدار سلول و درنتیجه برای عبور موج عصب الزامی است. وقتی عصب خاصیت دپولاریزاسیون را از دست بدهد، برانگیزشعصبی منتقل نمی‌شود.
کاربرد
بیحسی موضعی کاربرد وسیعی در پزشکی و دندانپزشکی دارد. در جراحی‌های اندام‌های حرکتی، جراحی‌های چشم، زایمان، نمونه برداری بافتی و بی‌حسی‌های نخاعی و برای تسکین دردهای غیرقابل کنترل با داروها استفاده میشود.
عوارض
درصورتیکه مقدار تزریق داروی بیحسی بطور دقیق کنترل شود عوارض بسیار کم است. بعضی عوارض موضعی بوده و به نحوه تزریق بستگی دارد مانند ایجاد خونمردگی و کبودی پوست و احتمال صدمه عصب و ورید‌ها. حساسیت موضعی به پاره‌ای از داروها نیز وجود دارد ولی احتمال آن ضعیف است درصورتیکه دوز دارو رعایت نشود علائم مغزی مانند خواب‌آلودگی و سرگیجه وحتی تشنج ممکنست بروز نماید.
بخش مراقبتهای ویژه
بخش مراقبتهای ویژه از بخشهای تخصصی در بیمارستان‌هایی است که خدمات مراقبتی و درمانی ویژه ارائه میدهند. این بخش را آی‌سی‌یو، سی‌سی‌یو و آی‌تی‌یو نیز می‌نامند.در این بخش، بیماران بطور لحظه‌ای و شبانه‌روز تحت پایش (مراقبت) قرار داشته و درمانها بصورت تهاجمی و نیمه تهاجمی انجام میشود. منظور از نیمه‌تهاجمی سامانه‌های پایش مستقیم مانند اندازه‌گیری مستقیم فشار خون درون سرخ‌رگ و یا درون جمجمه و ایجاد و تحریک تنفس درون نای توسط دستگاه تنفس مصنوعی است. بیشتر تجویز دارویی، داروهای مراقبت ویژه بوده که به بیماران داده میشود.
انواع بخش ویژه
بخش مراقبتهای ویژه در هر بیمارستان معمولاً به انواع زیر تقسیم میشود:
مراقبتهای ویژه کودکان Pediatric Intensive Care Unit) PICU)
مراقبتهای ویژه سیار Mobile Intensive Care Unit) MICU)
مراقبتهای ویژه جراحی Surgical Intensive Care Unit) SICU)
در ایران، ریاست بیمارستان موظّف است یک نفر از پزشکان شاغل در آن بیمارستان را که در مفاد دوره بالینی تخصصی خود دوره مراقبتهای ویژه (متخصصین بیهوشی، متخصصین داخلی، و متخصصین ریه) پیش‌بینی شده‌است را بر اساس قابلیت، تجربه و تبحر علمی و عملی بعنوان ریاست بخش مراقبتهای ویژه منصوب نماید. در صورتی که انتخاب رئیس بخش مراقبتهای ویژه از گروه‌های نام‌برده امکان‌پذیر نباشد، ریاست بیمارستان می‌توانند از سایر گروه‌های تخصصی که دوره مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه‌ها را گذرانده باشند یکنفر را بعنوان ریاست بخش انتخاب نماید.
سرپرستار بخش مراقبتهای ویژه از کارشناسان ارشد پرستاری که دوره خاصی تحت عنوان طب مراقبت ویژه را طی نموده‌اند انتخاب خواهد شد. پرستاران با ۳ سال سابقه کار در بخش مراقبت ویژه نیز بعنوان اولویت دوم می‌توانند به سمت سرپرستار بخش مراقبتهای ویژه انتخاب شوند و رئیس آی‌سی‌یو یک متخصص بی هوشی می‌باشد.
ارزیابی بیماران قبل از پذیرش به بخش مراقبت ویژه به صورت معاینه بالینی و درج یافته‌ها در برگ مشاوره (درخواست شده توسط پزشک معالج اولیه) بعهده پزشک مقیم می‌باشد.
آنستزی
آنستزی (Anesthesia) در لغت به معنای بی دردی است. آنستزی اقداماتی است که پزشک برای برای از بین بردن حس درد بیمار بصورت عمومی یا موضعی انجام میدهد. معمولاً این کار توسط متخصص بیهوشی با کمک کاردان یا کارشناس هوشبری انجام میشود.
روشهای آنستزی
آنستزی لوکال Local anesthesia : این روش برای جراحی در یک محدوده کوچک بکار میرود. در این روش داروی بیحسی مانند لیدوکائین در محلی که باید جراحی شود تزریق میگردد و یا اسپری یا قطره یا پمادی در روی پوست یا مخاط قرار داده میشود تا اعصاب آن ناحیه از فعالیت بیفتند.
آنستزی رژیونال Regional anesthesia : از این روش برای جراحی در محدوده وسیع تری استفاده میشود. در این روش داروی بیحسی مستقیماً در اطراف عصبی که مسئول حس دهی به یک محدوده است تزریق شده و پوست در یک محدوده وسیع تر بیحس میشود. آنستزی اپی دورال Epidural anesthesia و آنستزی اسپاینال Spinal anesthesia دو نوع از آنستزی رژیونال هستند که در آنها ماده بیحسی در اطراف نخاع تزریق شده و از کمر به پایین بیمار کاملاً بیحس و بی درد میشود.
آنستزی جنرال General anesthesia یا بیهوشی عمومی: در این روش بیمار کاملاً بیهوش میشود. داروهایی به بیمار تزریق شده و از راه تنفس به بدن او وارد میشوند که به مغز رسیده و او را بیهوش میکنند.
ممکن است ترکیبی از روش های ذکر شد استفاده شوند مثلاً استفاده از بیهوشی عمومی همراه با آنستزی رژیونال برای کاهش درد بیمار بعد از جراحی
تکنیک آنستزی
در صورتی که جراحی بیمار با استفاده از بیهوشی عمومی انجام میشود داروهایی از طریق کانولا یا آنژیوکت به درون رگ بیمار تزریق میگردد. در همان حال از طریق ماسکی که در جلوی دهان و بینی بیمار قرار میگیرد اکسیژن و گازهای بیهوشی به کمک یک دستگاه تنفس مصنوعی به بیمار داده میشود تا تنفس کند. از طریق داروهای تزریقی و گازهای تنفسی که به بیمار داده میشود وی بخواب میرود.
عمول ترین نوع بیحسی رژیونال یا منطقه ای بیحسی اسپاینال و بیحسی اپی دورال است. با استفاده از این نوع بیحسی ها میتواند بدن بیمار را از کمر به پایین بیحس کرده بطوریکه اصلاً درد را احساس نکرده و بتوان عمل جراحی را در این مناطق انجام داد. در بیحسی اسپاینال ماده بیحسی مانند لیدوکائین به اطراف نخاع و به درون مایع مغزی نخاعی تزریق میشود ولی در بیحسی اپیدورال ماده بیحسی به دور پرده دورا یا سخت شامه که اطراف نخاع را گرفته تزریق میشود.
بیحسی اسپاینال بعد از چند دقیقه از تزریق شروع شده و حدود دو ساعت باقی میماند. بیحسی اپیدورال بعد از نیم ساعت از تزریق شروع شده و اثر آن تا چند ساعت و حتی چند روز باقی میماند.
برای انجام بیحسی اسپاینال یا اپیدورال بیمار بر روی تخت مینشیند یا بر روی یک شانه دراز میکشد. سپس متخصص بیهوشی سوزن بسیار باریکی را از پشت و پایین کمر وی به درون ستون فقرات برده و داروی بیحسی را در اطراف نخاع (بیحسی اسپاینال) یا در بیرون از دورا یا سخت شامه ( بیحسی اپی دورال) تزریق میکند.
ورود سوزن به پشت کمر ممکن است کمی درد داشته باشد. پس قبل از ورود آن معمولاً پوست ناحیه با یک تزریق کوچکتر بیحس میشود. ممکن است در زمان ورود نوک سوزن به اطراف نخاع یک حس شوک یا برق گرفتگی و یا گزگز در ناحیه کمر احساس شود. در هنگام تزریق ماده بیحسی در کمر ممکن است یک احساس گرما در پاها بوجود آید. بعد از بیحس شدن پاها بیمار احساس میکند پاهایش به او تعلق ندارند.عمل جراحی تنها وقتی شروع میشود که محل جراحی کاملاً بیحس شده باشد.
سدیشن
گاهی اوقات برای انجام اعمال جراحی سبک و کوتاه مدت (مانند آندوسکوپی) بیمار را با تزریق مقدار کمی از مواد بیهوش کننده به یک حالت خواب آلودگی میبرند. به این حالت سدیشن (Sedation) میگویند. بیمار بعد از بیدار شدن از این حالت چیز زیادی از عمل جراحی را به یاد نمی‌اورد. از این روش ممکن است به تنهایی و یا همراه با آنستزی رژیونال استفاده شود تا بیمار در حین جراحی راحت بخوابد و بعداً چیزی از جراحی را به یاد نیاورد.
پس از آنستزی
در بیهوشی عمومی بعد از اتمام عمل جراحی بیمار مدتی در اتاق ریکاوری که در مجموعه اتاق های عمل است مانده تا تاثیر داروهای بیهوشی یا بیحسی بتدریج کم شده و وضعیت دستگاه های حیاتی بدن بخصوص دستگاه قلب و عروق و دستگاه تنفسی به وضع عادی برگردد. پس از آن بیمار به بخش منتقل میشود.
بعد از بیحسی های رژیونال به بیمار توصیه میشود تا مدتی در حالت درازکش باشد و ننشیند ( نشستن زود هنگام ممکن است موجب بروز سردرد شود) ولی بیمار با اجازه پزشک معالج و در اولین فرصت باید بنشیند و راه برود. دراز کشیدن موجب بروز عوارض متعددی مانند زخم بستر، مشکلات ریوی و عفونت های اداری میشود که با نشستن و راه رفتن میتوان تا حدود زیادی از آنها پیشگیری کرد.
بعد از بیحسی های اسپاینال و اپیدورال با اینکه حس پاها برگشته است ولی قدرت عضلات پاها ممکن است تا 12 ساعت بطور کامل برنگردد و این موجب میشود بیمار در حال ایستاده تعادل خوبی نداشته باشد. پس همیشه در اولین ایستادن و راه رفتن بعد از عمل حتی اگر احساس سلامتی کامل میکنید باید از فرد دیگری کمک بگیرد.
عوارض آنستزی
عوارض انستزی بسیار مختلف هستند و بستگی به داروهای مورد استفاده ، تکنیک بکار رفته و بیمار دارند. برخی از عوارض هنگام آنستزی روی میدهند مانند آریتمی قلبی به دنبال تزریق موضعی مقادیر زیادی لیدوکائین یا پس از آنستزی مانند سردرد پس از آنستزی نخاعی . گاه کشنده اند مانند هایپر ترمی بدخیم و گاه بی خطر مانند درد عضلات.
پایش (پزشکی)
در پزشکی پایش به تحت‌نظرگرفتن و ثبت شرایط و علایم بیمار در یک مدت زمان نسبتا طولانی گویند. معمولا از واژه پایش در بخش اورژانس بیشتر استفاده میشود. چرا که شرایط بیماران اورژانش معمولا ناپایدار بوده و رصد علایم و نشانه‌های بیماری در تشخیص و درمان به پزشک کمک خواهد کرد.
انواع
پایش قلبی: ارزیابی امواج الکتریکی قلب
پایش تنفسی:
پایش همودینامیک: شامل ثبت فشار سیستولیک و دیاستولیک و ضربان قلب
پایش قند خون
پایش عصبی: ارزیابی مکرر پارامترهای عصبی شامل فشار داخل مغزی، یا ثبت امواج مغزی توسط الکتروآنسفالوگرام
تجهیزات
مانیتور: وسیله‌ای شامل یک نمایشگر و ۳ یا چهار سیم است. که سیم‌ها به قفسه‌سینه متصل شده و به این وسیله امواج الکتریکی قلب و ضربان قلب ثبت میشود. مانیتورها به صورت سیار و ثابت طراحی شده‌اند. تعداد تخت‌های مجهز به تجهیزات مانیتورینگ یکی از متغیرهای مهم در یک بخش اورژانس می‌باشد.
کلینیک درد
کلینیک‌های درد (به انگلیسی: Pain Clinic) مراکز درمانی هستند که جهت درمان انواع دردهای حاد و مزمن مفصلی، ماهیچه‌ای - استخوانی، سرطانی و سایر انواع دردهای مزمن بنیانگذاری شده‌اند. در کلینیک‌های درد پزشکان فوق تخصصی درد به کمک متخصصین پزشکی ورزشی، طب فیزیکی و توانبخشی و روانپزشک یا روانشناس بالینی تلاش میکنند درد بیمار را درمان کنند یا به اندازه‌ای کاهش دهند که بیمار هر چه بیشتر به توانایی پیشین خود بازگردد و شرایط زندگی راحت تر برای بیمار فراهم گردد. در کلینیک‌های درد نخست پزشکان فوق تخصص درد با انجام ارزیابی و معاینه دقیق، علت درد بیمار را شناسایی می‌نمایند و سپس تلاش میکنند با ترکیبی از درمانهای دارویی، درد بیمار را کاهش دهند و درصورت نیاز با تغییر میزان و نوع داروی مصرفی نتیجه بهتری ایجاد نمایند. در صورت نرسیدن به نتیجه مناسب، گام بعدی درمانهای مداخله‌ای (Interventional) هستند. این درمانها در اتاق عمل استریل و با راهنمایی فلوروسکوپی و پرتونگاری انجام میشوند تا دقت و ایمنی افزایش یابد.
پس از کنترل کامل یا نسبی درد، بیمار به همکاران پزشکی ورزشی یا طب فیزیکی و توانبخشی معرفی میگردد تا با دریافت نسخه‌های ورزشی، توانایی‌های بدنی وی بهبود یابد.
در مرحله بعد، همکاران متخصص روانپزشک یا روانشناس بالینی بیمار را ویزیت نموده اقدامات یا درمانهای لازم برای بهبود وضعیت روحی-روانی بیمار را تجویز میکنند.
keywords : دانلودیوم،سایت دانلودیوم،مقالات دانلودیوم
هوشبری یا بیهوشی یکی از تخصصهای پزشکی که به کاهش درد و بیهوشی جهت انجام اعمال مختلف جراحی می‌پردازد است.
گروه‌های آموزشی هوشبری
گروه آموزشی هوشبری دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز از سال ۱۳۷۲ به آموزش دانشجویان در رشته هوشبری پرداخته است. در حال حاضر این گروه دارای ۵ نفر عضو هیأت علمی و یک نفر کاردان هوشبری می‌باشد و در مقاطع کارشناسی پیوسته و ناپیوسته هوشبری دانشجوی شاغل به تحصیل دارد.
کارشناسی هوشبری
فارغ التحصیلان این رشته در مقاطع کاردانی، کارشناسی هستند.پذیرش در مقطع کارشناسی پیوستهٔ هوشبری، از سال ۱۳۸۷ آغاز شده است. پیش از این در مقطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته پذیرش انجام می‌شد. کارشناس هوشبری، در اتاق عمل نقش پرستار بیهوشی را دارد که با متخصص بیهوشی همکاری میکند. نقش اصلی کارشناس بیهوشی، آماده سازی اتاق عمل و تجهیزات و داروها جهت بیهوش کردن بیمار قبل از عمل است. روش بیهوشی در اعمال جراحی‌های مختلف و افراد مختلف با سن و شرایط مختلف، متفاوت است. بطور مثال برای عمل جراحی آرتروپلاستی (ترمیم مفصل زانو) یا سزارین و... اغلب از روش بی حسی اسپاینال (نخاعی) استفاده میشود که در این مورد کارشناس نقش چندانی ندارد و فقط به آماده سازی وسایل و مانیتورینگ بیمار حین عمل می‌پردازد. کارشناس بیهوشی در زمان ایست قلبی بیمار به دلیل داشتن زمان آزاد و عدم انجام فعالیت خاص، به متخصص جهت CPR کمک میکند و بیشتر نقش حمایت تنفسی را به عهده دارد.
بیهوشی عمومی
منظور از بیهوشی عمومی(به انگلیسی: General anaesthesia)(نام علمی: Anesthesia) کاهش سطح هوشیاری بیمار است تا حدی که حواس (به خصوص حس درد) فعالیتی نداشته باشد. (feeling of pain)
انواع بیهوشی
بصورت کلی دو نوع بیهوشی عمومی و بیهوشی منطقه‌ای داریم. در بیهوشی عمومی بیمار کاملاً هشیاری خود را ازدست میدهد و چیزی به خاطر ندارد ولی در بیهوشی منطقه‌ای مانند بیهوشی نخاعی با تزریق داروهای بیهوشی در ناحیه نخاع بخش از بدن (مانند رحم جهت انجام زایمان) بیحس میشود و سایر حواس بیمار مانند شنوایی و بینایی فعال است. انتخاب نوع بیهوشی به نوع عمل و شرایط بیمار بستگی دارد.
فعالیت اندامها
داروهایی که برای بیهوشی عمومی مصرف میشوند عموماً بر فعالیت مغز موثرند هرچند اثرات دیگری مانند شل شدن عضلات نیز دارند. سایر اندامها مانند کبد و کلیه اغلب به فعالیت معمول خود ادامه میدهند ولی به دلیل فلج عضلات تنفسی اغلب بیماران از تنفس مکانیکی بهره میبرند.
پرستار بیهوشی
پرستاری بیهوشی(به انگلیسی: Nurse anesthetist)به افرادی گویند که در منطقه استریل و حفاظت شده بیمارستانی انجام وظیفه میکنند.
فارغ التحصیلان این رشته دارای مقاطع کاردانی، کارشناسی و دکترا هستند. بیهوشی همچنین یکی از تخصصهای پزشکی می‌باشند که محل اصلی فعالیتشان اتاق عمل و بخشهای مراقبت ویژه بیماران است.
کارشناسی هوشبری
پذیرش در مقطع کارشناسی پیوستهٔ هوشبری، از سال ۱۳۸۷ آغاز شده است. پیش از این در مقطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته پذیرش انجام می‌شد. کارشناس هوشبری، در اتاق عمل نقش پرستار بیهوشی را دارد که با متخصص بیهوشی همکاری میکند. نقش اصلی کارشناس بیهوشی، آماده سازی اتاق عمل و تجهیزات و داروها جهت بیهوش کردن بیمار قبل از عمل است. روش بیهوشی در اعمال جراحی‌های مختلف و افراد مختلف با سن و شرایط مختلف، متفاوت است. بطور مثال برای عمل جراحی آرتروپلاستی (ترمیم مفصل زانو) یا سزارین و... اغلب از روش بی حسی اسپاینال (نخاعی) استفاده میشود که در این مورد کارشناس نقش چندانی ندارد و فقط به آماده سازی وسایل و مانیتورینگ بیمار حین عمل می‌پردازد. کارشناس بیهوشی در زمان ایست قلبی بیمار به دلیل داشتن زمان آزاد و عدم انجام فعالیت خاص، به متخصص جهت CPR کمک میکند و بیشتر نقش حمایت تنفسی را به عهده دارد.
بیحسی موضعی
بیحسی موضعی(به انگلیسی: Local anesthesia) به استفاده از مواد داروئی، شیمیایی برای قطع موقتی انتقال عصبی و درنتیجه از بین رفتن حس درد گفته میشود. این اقدام درمانی علاوه بر اینکه انجام بعضی عمل‌های جراحی را ممکن می‌سازد، برای تسکین و درمان علامتی پاره‌ای از بیماری‌ها کمک میکند.
تاریخچه
کوکائین اولین ماده طبیعی بیجس کننده موضعی است و مواد دیگری که استفاده میشود بطور عمده از ترکیبات شیمیایی صنعتی ساخته شده‌اند. کوکائین در سال ۱۸۰۰ میلادی وارد اروپا گردید و زیگموند فروید عصب شناس و روانکاو اتریشی از آن در درمان بیماران خود استفاده می‌کرد. در سال ۱۸۸۰ در چشم‌پزشکی مورد استعمال داشت و کاربرد آن در دندانپزشکی توسط Hall متداول گردید. برای اولین باراستفاده از آن برای فلج موقتی عصب بعنوان بیحسی موضعی در سال ۱۸۸۵ توسط Halsted انجام شده است. پروکائین و لیدوکائین از ترکیبات صناعی آن است که از سال ۱۹۴۰ تا کنون مورد استفاده قرار دارد.
روش‌ها
داروهای بیحسی از راههای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سطحی: ماده بیحسی دهنده در سطح پوست یا مخاط پخش میشود و اثر بیحسی روی انتهای عصب دارد، مثل بیحسی در ملتحمه چشم و مخاط دهان.
موضعی: در این روش ماده بیحسی در محل مورد نیاز مثلاً در پوست ناحیه عمل یا داخل عضله تزریق میگردد. اکثر بی‌حسی‌های جراحی پوست به این طریق انجام میشود
منطقه‌ای: ماده بیحسی در قسمت ابتدائی عصب حسی مورد نظر و جلوتر از محل عمل تزریق میگردد. مثلاً برای عمل مچ دست، تزریق در شبکه بازویی زیر بغل و یا برای عمل‌های جراحی اندام تحتانی و یا زایمان از طریق تزریق در مجرای نخاعی انجام میشود.
تزریق داخل خونمردگی: ماده بیحسی داخل خونمردگی‌ها تزریق میشود.
تزریق در ورید منطقه‌ای: با تخلیه و بستن وریدهای اندام حرکتی میتوان داروی بیحسی را داخل ورید تزریق کرد و تمام عضو بیحس میشود.
داروها
امروزه از ترکیبات صناعی بعنوان داروهای بیحس کننده استفاده میگردد. تولید انواع آن بیشتر به منظور افزایش اثربخشی بیشتر و کاهش عوارض جانبی استوار است همچنین بعضی از آنها مانند بوپی‌واکائین، ترکیباتی دارند که نیمه‌عمر دارو را طولانی می‌نمایند و میتوان از آن برای کنترل دردهای پس از عمل‌های جراحی استفاده کرد.
سازوکار
عمده ترین سازوکار اثر مواد بیحسی، مهار انتقال عصبی از طریق انسداد قابل برگشت کانال‌های سدیماست. جریان سدیم در غشاء سلول‌های عصبی، برای دپولاریزاسیون جدار سلول و درنتیجه برای عبور موج عصب الزامی است. وقتی عصب خاصیت دپولاریزاسیون را از دست بدهد، برانگیزشعصبی منتقل نمی‌شود.
کاربرد
بیحسی موضعی کاربرد وسیعی در پزشکی و دندانپزشکی دارد. در جراحی‌های اندام‌های حرکتی، جراحی‌های چشم، زایمان، نمونه برداری بافتی و بی‌حسی‌های نخاعی و برای تسکین دردهای غیرقابل کنترل با داروها استفاده میشود.
عوارض
درصورتیکه مقدار تزریق داروی بیحسی بطور دقیق کنترل شود عوارض بسیار کم است. بعضی عوارض موضعی بوده و به نحوه تزریق بستگی دارد مانند ایجاد خونمردگی و کبودی پوست و احتمال صدمه عصب و ورید‌ها. حساسیت موضعی به پاره‌ای از داروها نیز وجود دارد ولی احتمال آن ضعیف است درصورتیکه دوز دارو رعایت نشود علائم مغزی مانند خواب‌آلودگی و سرگیجه وحتی تشنج ممکنست بروز نماید.
بخش مراقبتهای ویژه
بخش مراقبتهای ویژه از بخشهای تخصصی در بیمارستان‌هایی است که خدمات مراقبتی و درمانی ویژه ارائه میدهند. این بخش را آی‌سی‌یو، سی‌سی‌یو و آی‌تی‌یو نیز می‌نامند.در این بخش، بیماران بطور لحظه‌ای و شبانه‌روز تحت پایش (مراقبت) قرار داشته و درمانها بصورت تهاجمی و نیمه تهاجمی انجام میشود. منظور از نیمه‌تهاجمی سامانه‌های پایش مستقیم مانند اندازه‌گیری مستقیم فشار خون درون سرخ‌رگ و یا درون جمجمه و ایجاد و تحریک تنفس درون نای توسط دستگاه تنفس مصنوعی است. بیشتر تجویز دارویی، داروهای مراقبت ویژه بوده که به بیماران داده میشود.
انواع بخش ویژه
بخش مراقبتهای ویژه در هر بیمارستان معمولاً به انواع زیر تقسیم میشود:
مراقبتهای ویژه کودکان Pediatric Intensive Care Unit) PICU)
مراقبتهای ویژه سیار Mobile Intensive Care Unit) MICU)
مراقبتهای ویژه جراحی Surgical Intensive Care Unit) SICU)
در ایران، ریاست بیمارستان موظّف است یک نفر از پزشکان شاغل در آن بیمارستان را که در مفاد دوره بالینی تخصصی خود دوره مراقبتهای ویژه (متخصصین بیهوشی، متخصصین داخلی، و متخصصین ریه) پیش‌بینی شده‌است را بر اساس قابلیت، تجربه و تبحر علمی و عملی بعنوان ریاست بخش مراقبتهای ویژه منصوب نماید. در صورتی که انتخاب رئیس بخش مراقبتهای ویژه از گروه‌های نام‌برده امکان‌پذیر نباشد، ریاست بیمارستان می‌توانند از سایر گروه‌های تخصصی که دوره مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دانشگاه‌ها را گذرانده باشند یکنفر را بعنوان ریاست بخش انتخاب نماید.
سرپرستار بخش مراقبتهای ویژه از کارشناسان ارشد پرستاری که دوره خاصی تحت عنوان طب مراقبت ویژه را طی نموده‌اند انتخاب خواهد شد. پرستاران با ۳ سال سابقه کار در بخش مراقبت ویژه نیز بعنوان اولویت دوم می‌توانند به سمت سرپرستار بخش مراقبتهای ویژه انتخاب شوند و رئیس آی‌سی‌یو یک متخصص بی هوشی می‌باشد.
ارزیابی بیماران قبل از پذیرش به بخش مراقبت ویژه به صورت معاینه بالینی و درج یافته‌ها در برگ مشاوره (درخواست شده توسط پزشک معالج اولیه) بعهده پزشک مقیم می‌باشد.
آنستزی
آنستزی (Anesthesia) در لغت به معنای بی دردی است. آنستزی اقداماتی است که پزشک برای برای از بین بردن حس درد بیمار بصورت عمومی یا موضعی انجام میدهد. معمولاً این کار توسط متخصص بیهوشی با کمک کاردان یا کارشناس هوشبری انجام میشود.
روشهای آنستزی
آنستزی لوکال Local anesthesia : این روش برای جراحی در یک محدوده کوچک بکار میرود. در این روش داروی بیحسی مانند لیدوکائین در محلی که باید جراحی شود تزریق میگردد و یا اسپری یا قطره یا پمادی در روی پوست یا مخاط قرار داده میشود تا اعصاب آن ناحیه از فعالیت بیفتند.
آنستزی رژیونال Regional anesthesia : از این روش برای جراحی در محدوده وسیع تری استفاده میشود. در این روش داروی بیحسی مستقیماً در اطراف عصبی که مسئول حس دهی به یک محدوده است تزریق شده و پوست در یک محدوده وسیع تر بیحس میشود. آنستزی اپی دورال Epidural anesthesia و آنستزی اسپاینال Spinal anesthesia دو نوع از آنستزی رژیونال هستند که در آنها ماده بیحسی در اطراف نخاع تزریق شده و از کمر به پایین بیمار کاملاً بیحس و بی درد میشود.
آنستزی جنرال General anesthesia یا بیهوشی عمومی: در این روش بیمار کاملاً بیهوش میشود. داروهایی به بیمار تزریق شده و از راه تنفس به بدن او وارد میشوند که به مغز رسیده و او را بیهوش میکنند.
ممکن است ترکیبی از روش های ذکر شد استفاده شوند مثلاً استفاده از بیهوشی عمومی همراه با آنستزی رژیونال برای کاهش درد بیمار بعد از جراحی
تکنیک آنستزی
در صورتی که جراحی بیمار با استفاده از بیهوشی عمومی انجام میشود داروهایی از طریق کانولا یا آنژیوکت به درون رگ بیمار تزریق میگردد. در همان حال از طریق ماسکی که در جلوی دهان و بینی بیمار قرار میگیرد اکسیژن و گازهای بیهوشی به کمک یک دستگاه تنفس مصنوعی به بیمار داده میشود تا تنفس کند. از طریق داروهای تزریقی و گازهای تنفسی که به بیمار داده میشود وی بخواب میرود.
عمول ترین نوع بیحسی رژیونال یا منطقه ای بیحسی اسپاینال و بیحسی اپی دورال است. با استفاده از این نوع بیحسی ها میتواند بدن بیمار را از کمر به پایین بیحس کرده بطوریکه اصلاً درد را احساس نکرده و بتوان عمل جراحی را در این مناطق انجام داد. در بیحسی اسپاینال ماده بیحسی مانند لیدوکائین به اطراف نخاع و به درون مایع مغزی نخاعی تزریق میشود ولی در بیحسی اپیدورال ماده بیحسی به دور پرده دورا یا سخت شامه که اطراف نخاع را گرفته تزریق میشود.
بیحسی اسپاینال بعد از چند دقیقه از تزریق شروع شده و حدود دو ساعت باقی میماند. بیحسی اپیدورال بعد از نیم ساعت از تزریق شروع شده و اثر آن تا چند ساعت و حتی چند روز باقی میماند.
برای انجام بیحسی اسپاینال یا اپیدورال بیمار بر روی تخت مینشیند یا بر روی یک شانه دراز میکشد. سپس متخصص بیهوشی سوزن بسیار باریکی را از پشت و پایین کمر وی به درون ستون فقرات برده و داروی بیحسی را در اطراف نخاع (بیحسی اسپاینال) یا در بیرون از دورا یا سخت شامه ( بیحسی اپی دورال) تزریق میکند.
ورود سوزن به پشت کمر ممکن است کمی درد داشته باشد. پس قبل از ورود آن معمولاً پوست ناحیه با یک تزریق کوچکتر بیحس میشود. ممکن است در زمان ورود نوک سوزن به اطراف نخاع یک حس شوک یا برق گرفتگی و یا گزگز در ناحیه کمر احساس شود. در هنگام تزریق ماده بیحسی در کمر ممکن است یک احساس گرما در پاها بوجود آید. بعد از بیحس شدن پاها بیمار احساس میکند پاهایش به او تعلق ندارند.عمل جراحی تنها وقتی شروع میشود که محل جراحی کاملاً بیحس شده باشد.
سدیشن
گاهی اوقات برای انجام اعمال جراحی سبک و کوتاه مدت (مانند آندوسکوپی) بیمار را با تزریق مقدار کمی از مواد بیهوش کننده به یک حالت خواب آلودگی میبرند. به این حالت سدیشن (Sedation) میگویند. بیمار بعد از بیدار شدن از این حالت چیز زیادی از عمل جراحی را به یاد نمی‌اورد. از این روش ممکن است به تنهایی و یا همراه با آنستزی رژیونال استفاده شود تا بیمار در حین جراحی راحت بخوابد و بعداً چیزی از جراحی را به یاد نیاورد.
پس از آنستزی
در بیهوشی عمومی بعد از اتمام عمل جراحی بیمار مدتی در اتاق ریکاوری که در مجموعه اتاق های عمل است مانده تا تاثیر داروهای بیهوشی یا بیحسی بتدریج کم شده و وضعیت دستگاه های حیاتی بدن بخصوص دستگاه قلب و عروق و دستگاه تنفسی به وضع عادی برگردد. پس از آن بیمار به بخش منتقل میشود.
بعد از بیحسی های رژیونال به بیمار توصیه میشود تا مدتی در حالت درازکش باشد و ننشیند ( نشستن زود هنگام ممکن است موجب بروز سردرد شود) ولی بیمار با اجازه پزشک معالج و در اولین فرصت باید بنشیند و راه برود. دراز کشیدن موجب بروز عوارض متعددی مانند زخم بستر، مشکلات ریوی و عفونت های اداری میشود که با نشستن و راه رفتن میتوان تا حدود زیادی از آنها پیشگیری کرد.
بعد از بیحسی های اسپاینال و اپیدورال با اینکه حس پاها برگشته است ولی قدرت عضلات پاها ممکن است تا 12 ساعت بطور کامل برنگردد و این موجب میشود بیمار در حال ایستاده تعادل خوبی نداشته باشد. پس همیشه در اولین ایستادن و راه رفتن بعد از عمل حتی اگر احساس سلامتی کامل میکنید باید از فرد دیگری کمک بگیرد.
عوارض آنستزی
عوارض انستزی بسیار مختلف هستند و بستگی به داروهای مورد استفاده ، تکنیک بکار رفته و بیمار دارند. برخی از عوارض هنگام آنستزی روی میدهند مانند آریتمی قلبی به دنبال تزریق موضعی مقادیر زیادی لیدوکائین یا پس از آنستزی مانند سردرد پس از آنستزی نخاعی . گاه کشنده اند مانند هایپر ترمی بدخیم و گاه بی خطر مانند درد عضلات.
پایش (پزشکی)
در پزشکی پایش به تحت‌نظرگرفتن و ثبت شرایط و علایم بیمار در یک مدت زمان نسبتا طولانی گویند. معمولا از واژه پایش در بخش اورژانس بیشتر استفاده میشود. چرا که شرایط بیماران اورژانش معمولا ناپایدار بوده و رصد علایم و نشانه‌های بیماری در تشخیص و درمان به پزشک کمک خواهد کرد.
انواع
پایش قلبی: ارزیابی امواج الکتریکی قلب
پایش تنفسی:
پایش همودینامیک: شامل ثبت فشار سیستولیک و دیاستولیک و ضربان قلب
پایش قند خون
پایش عصبی: ارزیابی مکرر پارامترهای عصبی شامل فشار داخل مغزی، یا ثبت امواج مغزی توسط الکتروآنسفالوگرام
تجهیزات
مانیتور: وسیله‌ای شامل یک نمایشگر و ۳ یا چهار سیم است. که سیم‌ها به قفسه‌سینه متصل شده و به این وسیله امواج الکتریکی قلب و ضربان قلب ثبت میشود. مانیتورها به صورت سیار و ثابت طراحی شده‌اند. تعداد تخت‌های مجهز به تجهیزات مانیتورینگ یکی از متغیرهای مهم در یک بخش اورژانس می‌باشد.
کلینیک درد
کلینیک‌های درد (به انگلیسی: Pain Clinic) مراکز درمانی هستند که جهت درمان انواع دردهای حاد و مزمن مفصلی، ماهیچه‌ای - استخوانی، سرطانی و سایر انواع دردهای مزمن بنیانگذاری شده‌اند. در کلینیک‌های درد پزشکان فوق تخصصی درد به کمک متخصصین پزشکی ورزشی، طب فیزیکی و توانبخشی و روانپزشک یا روانشناس بالینی تلاش میکنند درد بیمار را درمان کنند یا به اندازه‌ای کاهش دهند که بیمار هر چه بیشتر به توانایی پیشین خود بازگردد و شرایط زندگی راحت تر برای بیمار فراهم گردد. در کلینیک‌های درد نخست پزشکان فوق تخصص درد با انجام ارزیابی و معاینه دقیق، علت درد بیمار را شناسایی می‌نمایند و سپس تلاش میکنند با ترکیبی از درمانهای دارویی، درد بیمار را کاهش دهند و درصورت نیاز با تغییر میزان و نوع داروی مصرفی نتیجه بهتری ایجاد نمایند. در صورت نرسیدن به نتیجه مناسب، گام بعدی درمانهای مداخله‌ای (Interventional) هستند. این درمانها در اتاق عمل استریل و با راهنمایی فلوروسکوپی و پرتونگاری انجام میشوند تا دقت و ایمنی افزایش یابد.
پس از کنترل کامل یا نسبی درد، بیمار به همکاران پزشکی ورزشی یا طب فیزیکی و توانبخشی معرفی میگردد تا با دریافت نسخه‌های ورزشی، توانایی‌های بدنی وی بهبود یابد.
در مرحله بعد، همکاران متخصص روانپزشک یا روانشناس بالینی بیمار را ویزیت نموده اقدامات یا درمانهای لازم برای بهبود وضعیت روحی-روانی بیمار را تجویز میکنند.
keywords : دانلودیوم،سایت دانلودیوم،مقالات دانلودیوم
